Danh hiệu khi đã vấy bụi...

          Đã đến lúc cần đặt ra câu hỏi: tại sao gần đây liên tục có những “xìcăngđan” trong quá trình xét trao các danh hiệu, giải thưởng của Nhà nước về văn học nghệ thuật? Liệu có nên coi đó là một hiện tượng nghiêm trọng trong lĩnh vực văn hoá?

          Theo thông tin từ bộ Văn hoá – thể thao và du lịch thì cho tới chiều ngày 2.5, trong danh sách cuối cùng về việc phong tặng giải thưởng nhà nước, danh hiệu NSND do văn phòng Chủ tịch nước ra quyết định chưa có tên ông Đặng Xuân Hải.

Với hàng chục năm gắn bó với ngành điện ảnh, không ít thành tích tại các liên hoan, hội diễn hay giải thưởng, với chức danh chủ tịch hội Điện ảnh Việt Nam và từng là giám đốc xưởng phim Quân đội, việc ông Đặng Xuân Hải nộp hồ sơ đề cử giải thưởng nhà nước và danh hiệu NSND không phải là chuyện bất ngờ. Vậy mà khi tên ông vừa xuất hiện trong thông báo kết quả của hội đồng cấp nhà nước đề cử giải thưởng nhà nước và NSND, hai vị đồng nghiệp của ông trong lĩnh vực phim tài liệu quân đội đã gửi đơn khiếu nại khẳng định ông Hải không xứng đáng với những giải thưởng và danh hiệu cao quý trên!

           Việc ông Hải có được nhận những danh hiệu nêu trên nữa hay không đã trở thành chuyện tiến thoái lưỡng nan. Bởi nếu ông bị loại thì dù thế nào, uy tín của ông với tư cách chủ tịch hội Điện ảnh Việt Nam sẽ thật không hay. Nhưng nếu nói rằng ông đủ điều kiện, tiêu chuẩn thì những chữ “không xứng đáng” hay “không rõ ràng” trên các tờ báo gần đây có thể khiến những gì ông được Nhà nước công nhận lại không hẳn sẽ được dư luận chấp nhận.

           Sự việc xảy ra với ông Hải không khỏi khiến người ta nhớ lại cuộc tranh cãi giữa đạo diễn Nguyễn Thước và hai nhà biên kịch Phan Thanh Tú và Phan Huyền Thư chỉ cách đây một năm. Khi đó, hai nhà biên kịch trẻ đã lên tiếng phản đối và cho rằng vị đạo diễn nổi tiếng trong lĩnh vực phim tài liệu đã “mượn” công sức của họ trong các tác phẩm ông đăng ký giải thưởng nhà nước. Bộ đã phải vào cuộc và cuối cùng khi cái tên Nguyễn Thước không có trong danh sách đề nghị nhận giải nhà nước về văn học, nghệ thuật mà bộ đưa ra hồi đầu tháng 4 vừa rồi, vị đạo diễn đã giải thích rằng mình rút tên để những lùm xum quanh sự việc chấm dứt ở đó…

          Trong cái dở đôi khi vẫn có những điều hay. Chính những sự việc bất thường trong quá trình xét trao các giải thưởng, danh hiệu của Nhà nước gần đây đã khiến người ta phải lật lại hệ thống pháp quy về vấn đề này. Ít nhiều, những bất cập đã được một số báo chí và chuyên gia luật đưa ra trong quy định chi tiết về tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục hồ sơ xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT của thông tư 06/2010/TT-BVHTTDL ngày 16.7.2010, bộ Văn hoá – thể thao và du lịch. Những tranh cãi giữa những người đứng đơn khiếu nại ông Hải là ông Trần Duy Hinh và ông Doãn Huyến, những đạo diễn, quay phim của điện ảnh quân đội trước đây với ông Hải cũng như bà Nguyễn Thị Hồng Ngát, phó chủ tịch hội Điện ảnh Việt Nam cũng xoay quanh vấn đề này. Người khiếu nại cho rằng theo văn bản trên thì ông Hải không đủ điều kiện xét trao danh hiệu NSND đợt này vì từng làm hồ sơ xét tặng nhưng bị loại, và không có những sáng tác trong thời gian dài vừa qua. Ông Hải thì cho rằng không sáng tác không có nghĩa là không đóng góp gì và ông vẫn đạt các yêu cầu về xét tặng theo quy định v.v.

           Thiết nghĩ, ý nghĩa lớn nhất của các giải thưởng, danh hiệu là sự công nhận cho những đóng góp của người nghệ sĩ với sự phát triển của văn hoá nghệ thuật nước nhà. Sự đóng góp đó, hơn ai hết, bản thân người nghệ sĩ phải tự hiểu. Sự việc này chính là lời cảnh báo với các nghệ sĩ trước khi quyết định nộp hồ sơ xét giải thưởng. Câu hỏi đầu tiên chính người nghệ sĩ phải trả lời được với bản thân là “Tôi đã xứng đáng chưa?” Bởi nếu tự trả lời được câu hỏi đó, chắc chắn dù chủ quan hay khách quan, anh sẽ không vấp phải những chuyện không hay ảnh hưởng tới uy tín của một nghệ sĩ. Nhưng cao hơn, và cần hơn trách nhiệm của người nghệ sĩ, là sự ảnh hưởng tới uy tín của những danh hiệu và giải thưởng mang tính quốc gia.

             Dù là nghệ sĩ hay công chúng nói chung, chẳng ai muốn tiếp tục phải “cập nhật” những sự việc không hay liên quan tới các giải thưởng và danh hiệu đáng ra phải uy tín và cao quý đến mức không thể bàn cãi. Xin mượn lời một đạo diễn khá nổi tiếng thở dài bên bàn càphê sáng qua để kết thúc bài viết này: “Danh hiệu còn ý nghĩa nữa không khi mà nó đã vấy bụi?”

                 Dung P. - Báo Sài Gòn Tiếp thị.VN -